KAMBİYO SENETLERİNE ÖZGÜ HACİZ YOLUYLA TAKİP

Kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takip, elinde bir kambiyo senedi bulunan alacaklının başvurduğu özel bir ilamsız takip yoludur. TTK’da düzenlenen kambiyo senetleri, kıymetli evraktır. Kambiyo senetleri nitelikli adi senettir. Şöyle ki, bir senedin kambiyo senedi vasfını taşıyabilmesi için kanunda belirtilen zorunlu unsurları taşıması gerekir. Ancak bu unsurları taşıyan bir senede dayalı olarak bu takip yoluna başvurulabilir. Kambiyo senetlerinin en önemli özelliği soyut(mücerret) senet olmasıdır. Bir borç ilişkisinin kambiyo senedine dayanması kural olarak bu borcu sona erdirmez.(TBK m.133); sadece asıl ilişkiden bağımsız bir kambiyo ilişkisi doğar. Ancak kambiyo senetlerinin soyut niteliği sebebiyle, asıl ilişkinin de kural olarak kambiyo senedinden anlaşılması söz konusu olmaz.

TAKİBİN AŞAMALARI

1.TAKİP TALEBİ

Genel haciz yolundaki esaslara uygun bir takip talebi doldurulur ve bu takip talebine kambiyo senedinin cinsi, tarihi ve numarası yazılır. Bu takip yolunda ayrıca alacaklı takip talebinde belirttiği kambiyo senedinin aslını, borçlu sayısı kadar onaylı örneğini ve ödememe protestosu çekilmesi gereken durumlarda, kambiyo senedi ile birlikte protestoyu da takip talebine ekleyerek icra dairesine vermesi gerekir.(İİK 167) Fakat takibe konu olan bir çekse ve bankaya ibraz edildiğinde kısmi ödeme söz konusu olmuşsa çekin ön ve arka yüzünün onaylı fotokopisi banka tarafından çek hamiline verilir, çek hamili de bu fotokopiyle takip yapabilir.(ÇekK,3)

• Alacaklı kambiyo senedinin aslını veya çeklerde kısmi ödeme durumunda çekin onaylı fotokopisini icra dairesine vermemiş veya en azından itiraz ve şikayet süresi olan beş gün dolmadan geri almışsa borçlu, yedi gün içinde şikayet yoluylaödeme emrinin iptalini
• Takip talebini, kambiyo senedini ve varsa protesto evrakını alan icra müdürü İİK m.168/1 göre inceleme yapmakla yükümlüdür.

2.ÖDEME EMRİ

İcra müdürü İİK m.168/1 göre yaptığı inceleme sonucunda gerekli şartların oluştuğu kanaatine varırsa, borçluya veya borçlulara kambiyo senetlerine özgü haciz yoluna ilişkin ödeme emri gönderir. (ÖRNEK NO:10) Ödeme emrinin sonuç doğurabilmesi için takip talebinde yer alan kayıtlar dışında kanunda belirtilen hususların da ihtar edilmesi gerekir. (İİK m.168/2-6)

3.TAKİBİN KESİNLEŞMESİ (ÖDEME EMRİNE KARŞI KONULMASI m.169-170a)

Borçlu ödeme emrinin tebliğinden itibaren beş gün içinde dilekçe ile icra mahkemesine başvurarak ödeme emrine itiraz edebilir. Kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takipte, kural olarak borca ve imzaya itiraz, satıştan başka icra takip muamelesini durdurmaz.(m.169) Kambiyo senetlerinde imzaya itiraz ve borca itiraz şeklinde temelde iki itiraz durumu mevcuttur. Borçlunun takibe müstenid kambiyo senedinde ki imzanın kendisine ait olmadığı iddiasında ise bunu beş gün içinde açıkça bir dilekçe ile icra mahkemesine bildirmesi gerekir. Aksi durumda senetteki imzanın kendisinden sadır sayılır.(m.168/4) İmzaya itiraz dışında kalan bütün itirazlar borca itiraz sayılır. İmzaya itiraz sebebiyle senet içindeki yazının inkarı söz konusu olduğundan bu durumda inceleme öncelikle HMK 209’ daki “adi senette ki yazı ve imzaya itiraz” kapsamında ayrıca ele alınması gerekir. Borca itirazın incelenmesi İİK m.169/a kapsamında incelenirken, imzaya itiraz İİK m.170 kapsamında incelenir. İmzaya itiraz durumunda tartışmalı olan bir husus şöyledir; senette imzası bulunan kimsenin temsil yetkisine ilişkin itirazları borca itiraz mı imzaya itiraz mı tartışması yapılmaktadır. İmzaya itiraz şeklinde kabul eden fikirler olmakla beraber kanaatimizce imzanın temsil yetkisine haiz olmayan biri tarafından atılması borca itirazdır. Zira, senetteki imza sahte değil, imzalayana aittir, ancak temsil yetkisi olmayan bu imza sebebiyle ilgili şirketin borç altına girmesi mümkün değildir. Fikrimizi destekler nitelikte Yargıtay görüşleri de mevcuttur.(12.HD,06.03.2007, 1467/3978)

Kambiyo senetlerine özgü takip yolunda ödeme emrine karşı özel şikayet yolu da öngörülmüştür. Bu şikayet yoluna özgü olan durumlar şöyledir;

• Senedin kambiyo senedi vasfına haiz olmaması;
• Kambiyo senedi niteliği taşımayan bir senede dayanarak ödeme emri gönderilirse,
• Alacaklı yetkili hamil değilse,
• Kambiyo senedinde borçlu olmayana karşı takip yapılırsa,
• Protesto çekilmesi gereken durumlarda protesto çekilmemişse,

Şikayet süresi beş gündür. Kural olarak yapılan şikayet takibi durdurmaz. Ancak aksi durum mahkeme tarafından kararlaştırılabilir. Hakim bu unsurları resen nazara alarak takibi iptal edebilir.

• Vadeye ve senet aslının verilmemesine ilişkin olarak;
• Kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takipte, icra müdürü vadesi gelmeyen bir senede dayanarak ödeme emri göndermişse şikayet süresi yedi gündür.
• Senet aslının ya da çeklerde kısmi ödemede onaylı örneği icra dairesine verilmezse şikayet süresi bu durumda da yedi gündür.
• Çek kanunun da ki düzenlemeye göre “üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihinden önce ibraz edilen çekin karşılığının TTK 707’nci maddesi uyarınca kısmen veya tamamen ödenmemiş olması halinde, bu çekle ilgili olarak hukuki takip yapılamaz. İleri düzenleme tarihli çekle ilgili olarak hukuki takip yapılabilmesi için, çekin üzerindeki düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde karşılıksızdır işlemine tabi tutulması şarttır.” Hükme aykırı olarak vade tarihinden önce yapılan takiplerde “hukuki takip yapılamaz” ibaresinden yola çıkarak itirazın vadeden dolayı değil, takip hakkının bulunmamasından dolayı şikayete tabi olur ki bu durumda da şikayet süresi 7 gün değil 5 gün olacaktır.